Amerika’nın ilk yerli kadın doktoru Susan La Flesche, devasa bir alana yayılmış 1244 hastanın tek doktoru olarak çalışmaya başladı. Hastalar için yaptığı ev ziyaretleri güçlüklerle doluydu. 20 saati bulan uzun iş günlerinin büyük bir kısmı, bir bufalo giysisine sarılmış olarak, bagisini kar örtülerinin arasından geçirerek ve tek arkadaşı olan kısrakları Pat ve Pudge ile sıfırın altında ısırıcı rüzgarlarla baş ederek geçiyordu.
Susan La Flesche, kuzeydoğu Nebraska’daki Omaha Indian Reservation’da (Omaha Yerli Rezervasyonu ya da Omaha’da Yerlilere Ayrılmış Bölge) melez bir ailenin, Ponkalar kabilesinden Tek Kadın (Hinnungsnun ya da One Woman) olarak bilinen anne Mary Gale ve yarı Fransız yarı Omaha olan Demir Göz (Insta Maza ya da Iron Eye) olarak da bilinen baba Şef Joseph La Flesche’nin, en küçük çocuğu olarak 17 Haziran 1865’te dünyaya geldi (Bataille & Lisa, 2001: 179).
Sekiz yaşındayken yaşlı bir kadının başucunda oturan Susan La Flesche, neden doktorun hâlâ gelmediği konusunda şaşkındı. Çünkü doktor tam dört kez çağrılmış ve her defasında derhal geliyorum diye söz vermişti. Hasta kadın şafak sökmeden önce acı içinde kıvranarak ölünceye dek, nefes almakta güçlük çekti. Doktor yokluğunun anlamı, genç bir kız için dahi oldukça açıktı; çünkü “o sadece bir yerli” idi.[i] İşte bu acı verici olay Susan’ı, Omaha kabilesinin üyelerini iyileştirmek için doktor olmaya itti. Susan La Flesche yıllar sonra, “Küçüklüğümden beri tek isteğim tıp okumaktı. Çünkü halkımın iyi bir hekime ihtiyacı olduğunu ta o zamanlar gördüm” diye yazdı.[ii]
Babası Şef Joseph La Flesche, eğitime önem veren biriydi. Etnolog Francis ve “Bright Eyes” olarak da bilinen on dokuzuncu yüzyılın sonlarında dönemin en tanınmış yerli siyasi aktivistlerinden biri olan yerli hakları sözcüsü ve yazar Susette gibi, Susan’ı ve diğer çocuklarını da İngilizce öğrenmesi için bölgedeki Presbiteryen okuluna gönderdi. Susan, on üç yaşına kadar kız kardeşi Susette gibi protestan okullarına gittikten sonra New Jersey’deki “kız görgü okulu” Elizabeth Enstitüsü’ne devam etti. Susan La Flesche, 1882’de doğduğu bölgeye geri döndü ve 1884’te Hampton Enstitüsü’ne kaydoldu. 1886 yılında Pennsylvania’nın Philadelphia şehrinde bulunan Woman’s Medical College of Pennsylvania’da (WMCP- Pensilvanya Kadın Tıp Fakültesi)[iii] tıp eğitimi almaya başladı. Susan, 1889 yılında ilk Amerikan yerlisi kadın doktor olarak WMCP’den birincilikle mezun oldu (Bailey, 1995: 39-40).
Bundan sonra 1350 mil karelik devasa bir alana yayılmış 1244 hastanın tek doktoru olarak çalışmaya başladı. Hastalar için yaptığı ev ziyaretleri güçlüklerle doluydu. 20 saati bulan uzun iş günlerinin büyük bir kısmı, bufalo giysisine sarılmış olarak, bagisini kar örtülerinin arasından geçirerek ve tek arkadaşı olan kısrakları Pat ve Pudge ile sıfırın altında ısırıcı rüzgarlarla baş ederek geçiyordu. “Doktor Sue” olarak da bilinen Susan, eve döndüğünde de sık sık hırıltılı solunumu ve öksürüğü olan hastalarını onu beklerken buluyordu. La Flesche’nin mesaisi hiçbir zaman bitmedi. Uyurken bile yardıma ihtiyacı olanların ona kolayca ulaşabilmesi için penceresinde bir fener yakıyordu.[iv]
La Flesche, 1894’te Güney Dakota yerlilerinden biri olan Sioux kabilesinden Henry Picotte ile evlenip iki çocuğunu dünyaya getirdikten sonra, kadınlardan sadece anne ve “ev kadını” olmasının beklendiği, çalışmalarının hoş karşılanmadığı bir zamanda çalışmaktan vazgeçmedi ve stereotiplere meydan okumaya devam etti. La Flesche, alkole karşıydı ancak kocası bir alkolikti. Sarhoş kocaları tarafından tacize uğrayan, kötü muamele gören Omaha yerli kadınlarını kurtarmak için alkol içmemeyi savundu (Pascoe, 1991: 145). Yoğun alkol kullanımı nedeniyle tüberküloza (verem) yakalanan kocası, 1905 yılında öldü ve La Flesche, iki küçük oğluyla dul kaldı. Uzun çalışma saatleri, kronik ağrı ve solunumla ilgili sağlık sorunlarına yol açtığı için, La Flesche’nin dinlenmeye ihtiyacı vardı. Ancak o azimle çalışmaya devam etti ve 10 Ocak 1913’te Walthill, Nebraska yakınlarında yerlilere ayrılan bölge arazisi üzerinde federal hükümetten herhangi bir destek almaksızın ilk hastaneyi açtı. Hastane, yaşı, toplumsal cinsiyeti veya ten rengi ne olursa olsun herkese açıktı.[v]
Susan’ın sağlığı 1913 yılının sonunda yeniden kötüye gitti. Bir önceki yıl kulaklarındaki ağrıyı hafifletmek için olduğu ameliyat, yüz felcine neden olmuş, “sinir hastalığı”na yol açmıştı. Daha sonra kemik kanseri teşhisi kondu ve bir dizi operasyon geçirdi. Hayatı boyunca sağlık problemleri yaşayan La Flesche, 18 Eylül 1916’da 50 yaşında öldü (Enss, 2006: 74).
Kaynakça
Bailey, Garrick A. (1995). The Osage and the Invisible World. USA: University of Oklahoma Press.
Bataille, Gretchen M. & Lisa, Laurie. (2001). Native American Women A Biographical Dictionary. New York & London: Routledge.
Enss, Chris. (2006). The Doctor Wore Petticoats: Women Physicians of The Old West. Montana: TwoDot.
Pascoe, Peggy. (1991). Relations of Rescue: The Search for Female Moral Authority in the American West, 1874-1939. New York & Oxford: Oxford University Press.
[i]https://www.smithsonianmag.com/history/incredible-legacy-susan-la-flesche-first-native-american-earn-medical-degree-180962332/
[ii]https://www.history.com/news/remembering-the-first-native-american-woman-doctor?fbclid=IwAR2emVeZe-_3cjZsO80gTgvKDmmaU5zkwwEH3-an6Mf1Rgv7gnyUEHVYm-A; https://cfmedicine.nlm.nih.gov/physicians/biography_253.html
[iii] 1850’de kurulan fakültenin adı daha sonra 1970’de Pensilvanya Tıp Fakültesi olarak değiştirilmiştir.
[iv]Ibid; https://cfmedicine.nlm.nih.gov/physicians/biography_253.html
[v]https://www.history.com/news/remembering-the-first-native-american-woman-doctor?fbclid=IwAR2emVeZe-_3cjZsO80gTgvKDmmaU5zkwwEH3-an6Mf1Rgv7gnyUEHVYm-A
