1856’da ilk profesyonel Ermeni kadın oyuncu Fanni (Ağavni Hamoyan) sahneye çıktı, onu baska kadınlar da izledi. Sahneye çıkan ilk Türk-Müslüman kadın ise Hüseyin Suat’ın “Yamalar” adlı oyununda, Emel rolü ile Afife Jale oldu. Asıl ismi Afife olan sanatçı, “Yamalar” oyununda “Jale” takma ismini kullandı ve daha sonraları Afife Jale adıyla anıldı.
“Beni acıyarak değil, düşünerek severek, kucaklayarak hatırlayın. Tiyatro varsa ben varım!” diyen Afife Jale, tiyatroya olan tutkusu nedeniyle, Müslüman kadınlara sahneye çıkma yasağını tanımayarak ağır bedeller ödedi. Annesi dışında bütün ailesi Afife ile ilişkisini kesti.
1902 yılında Kadıköy’de dünyaya gelen Afife, tiyatro sevgisiyle 1918’de, Türk ve Müslüman kadınlarının sahneye çıkmasının yasak olduğu bir dönemde Dârülbedâyi’de tiyatro eğitimi aldı.
1920 yılında “Yamalar” adlı oyunda “Emel” rolünü oynayan Eliza Binemeciyan adlı oyuncunun yurt dışına gitmesiyle Dârülbedâyi yöneticileri rolü Afife’ye oynatmaya karar verdi. Afife, 13 Nisan 1919 tarihinde “Jale” takma ismi ile Apollon tiyatrosunda (bugünkü Reks sineması) sahneye çıktı.
Sürekli polis baskınlarından kaçmak zorunda kalan Afife Jale, bir süre sonra Kadıköy’de ilk gözaltına alındığında ‘iffetsizlik’ suçlamasıyla ‘dinini, milliyetini unutan sen misin’ diye hırpalandı. Afife, sonrasında birkaç kez daha sahne ile karakol arasında gidip geldi.
Dahiliye Nezareti’nin emriyle, 27 Şubat 1921 tarihinde bir yazıyla Müslüman kadınların kesinlikle sahneye çıkamayacakları Dârülbedâyi’ye bildirildi. Bu emir sonrası, Afife’nin, Dârülbedayi’deki ücretli görevine son verildi.
1923 yılında Atatürk’ün Müslüman kadınlara sahne yasağını kaldırması üzerine, Afife Jale tekrar oyunculuğa başladı ve turnelere çıktı. Ancak bu arada şiddetli baş ağrıları dolayısıyla aldığı morfine bağımlı hale gelmişti. Tiyatroyu bırakmak zorunda kaldı.
Kimi zaman parklarda gecelediği sefaletle dolu günler geçirdi. Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’ne yatırılarak tedavi gördü. Hastaneden çıktığında abisinin evinde kaldı. Kısa bir müddet sonra da; 24 Temmuz 1941’de henüz 39 yaşındayken Balıklı Rum Hastanesi’nde hayata veda etti.
Tüm isyanımla önünde saygıyla eğiliyorum…